Het is absoluut niet het eerste wat in je opkomt als je Nepal probeert voor te stellen. Dan beeld je je tempels, hoge bergen en heel chaotisch verkeer in. Vriendelijke mensen, kleurrijke steden en dorpen en heel veel rijst. Dan denk je niet aan lichaamsverbrandingen of kleine kinderen die overblijfselen uit het water halen. Toch zijn de lijkverbrandingen in Kathmandu (en de rest van het land) wél een heel groot onderdeel van de Nepalese cultuur.
Aan de voet van de tempel Pashupatinath in Kathmandu ligt de rivier Bagmati. Zowel de tempel als de rivier worden gezien als heilig. Niet verrassend dus dat veel Hindoestanen er heel veel voor over hebben om daar aan hun eind te komen. Naast het water staan de zogenoemde crematie-ghats: grote, hoge plateaus waarop de overledene voor het oog van familie, vrienden, geïnteresseerden én toeristen wordt verbrand. Hoe dichter bij de Pashupatinath en de rivier, hoe beter. En duurder, daarom is deze plek eigenlijk alleen bestemd voor de rijkere bevolking.
Lijkverbrandingen Kathmandu: het ritueel
Voordat het lichaam – cru gezegd – in de fik wordt gestoken, gaat er een uitgebreid ritueel aan vooraf. In het kort: eerst wast de familie het lijk in de rivier en wikkelt het lichaam in oranje doeken. Vervolgens wordt het stoffelijk overschot door vier mannelijke familieleden getild naar de desbetreffende ghat. De rest van de nabestaanden staan achter een hek om het ritueel te aanschouwen. Na twee rondjes kloksgewijs te hebben gelopen, voert de oudste zoon de laatste riten uit. Daarna wordt het lichaam in vier uur tijd verbrand en wordt de overgebleven as in de rivier gegooid. Volgens het hindoeïsme komt de eindeloze cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte zo tot een eind.
Het ritueel is schokkend en wanneer de wind verkeerd staat stinkt het ontzettend, maar tegelijkertijd is de achterliggende gedachte wel heel mooi. In Nederland stoppen we iemand (veelal) onder de grond, houden we een speech en nemen we wat koffie en cake, in Nepal wordt er veel meer bezieling in gestoken. Nadat het lichaam is verbrand zullen de naaste familieleden dertien dagen lang noodzakelijke spullen voor het hiernamaals verbranden. Doen ze dit niet of vergeten ze iets, dan gelooft men dat de geest zal terugkomen in hun dromen, met aanwijzingen om het alsnog te doen. Ook zal de oudste zoon na de dood van zijn vader, zich een jaar lang geheel in het wit kleden. De laatste eer bewijzen duurt hier dus iets langer dan de gebruikelijke paar uurtjes in Nederland.
Toeristen en dagjesmensen
Iedereen kan dit ritueel van dichtbij bekijken, ook toeristen. Aan de overkant van de rivier vind je een groot plateau waar je tussen de locals plaats kunt nemen. In het begin voel je je nogal opgelaten, ik in ieder geval wel. Het zit nou eenmaal niet bepaald in je dagelijkse routine om een menselijke verbranding mee te maken. Maar al snel zie je dat je niet de enige bent die plaatsneemt op de ‘tribune’; tientallen andere toeristen hebben hetzelfde plekje gevonden, net als de vele andere locals die met picknickkleed en al kijken naar de overkant. Net als de lijkverbranding zelf, lijkt ook dit ‘dagje uit’ onderdeel van de Nepalese cultuur.
De andere kant
Niet alleen de vuren trekken de aandacht, ook de kinderen aan beide zijden van de ghats trekken onbewust veel bekijks. Rechts springt een aantal jongens de rivier in om te zwemmen, links (met de stroom mee) halen andere kinderen de overgebleven resten van de materiële spullen uit het water. Rechts is het plezier te zien, links de strijd tegen het overleven. Deze plek laat op verschillende manieren delen van de Nepalese cultuur zien: ook de tweestrijd. Arm en rijk leven rakelings langs elkaar heen.
Zou jij het ritueel van de lichaamsverbrandingen in Kathmandu willen ‘meemaken’?
